ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΡΧΙΣΕΙ ΝΑ ΑΚΟΥΕΙ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΗΣ Η ΕΕ

 

Πώς το Brexit έσπασε την "φούσκα" των Βρυξελλών. Στους τρεις προηγούμενους μήνες, ένας απλός παρατηρητής στις Βρυξέλλες θα μπορούσε να σκεφτεί ότι ο Brexit ήταν το όνομα μιας νέας μπύρας, που παρασκευάζεται κάπου στη Φλάνδρα. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες της ΕΕ (και υπάρχουν πολλοί, πολλοί τέτοιοι στις Βρυξέλλες) απέρριψαν την ιδέα μιας βρετανικής αποχώρησης από την ΕΕ.

Την χλεύασαν ως την τελευταία εκκεντρικότητα αυτών των παράξενων γειτόνων στην άλλη πλευρά της Μάγχης, όπως τα λουκάνικα για πρωινό και την μπύρα να σερβίρεται σε θερμοκρασία δωματίου. Υιοθέτησαν μια στρατηγική στις Βρυξέλλες που έχει δοκιμαστεί στον χρόνο: παραμένουμε σταθεροί μέχρι να περάσει η καταιγίδα.

Άλλοι είδαν τους Βρετανούς ως εμπόδιο για το ευρωπαϊκό project και χάρηκαν με την ιδέα του να απαλλαγούμε από αυτόν τον ενοχλητικό συγγενή, που πάντα ζητάει ειδική μεταχείριση, εξασφαλίζοντας πάντα ακόμη μία παραχώρηση, κάποιες φορές παίρνοντας και τα λεφτά πίσω. 

Αυτή η ομάδα φώναζε ενεργά την στήριξή της για το Brexit. Σε κάποιες γωνίες της πόλης, μπορούσε να ακούσει κανείς φωνές να ρωτάνε γιατί η ΕΕ θα πρέπει να προσπαθήσει να κρατήσει ένα μέλος που δεν συμμορφώνεται με τους κανόνες. 

Η συμφωνία του Φεβρουαρίου που επιτεύχθηκε από τον Βρετανό πρωθυπουργό David Cameron, ήταν το καρφί στο φέρετρο: η ΕΕ, δήλωσαν, είχε κάνει πίσω για να ικανοποιήσει το Ηνωμένο Βασίλειο και με τον τρόπο αυτό, πρόδωσε κάποιες από τις θεμελιώδεις αρχές του ευρωπαϊκού project. 

Το ευρωπαϊκό όνειρο, συνέχιζαν, θα ήταν καλύτερα χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο μαζί τους.Εκτός του ότι δεν υπάρχει ευρωπαϊκό όνειρο πλέον. Όπως έχει δηλώσει ο Charles Grant, υπάρχει μικρή διάθεση στις πρωτεύουσες της ΕΕ να προωθήσουν το project του ευρωπαϊκού υπέρ-κράτους που ήθελαν ο Jean-Monnet και άλλοι. 

Κυνηγημένη από τον λαϊκισμό και το αντιευρωπαϊκό κλίμα σε όλη την ήπειρο, η ΕΕ δεν είναι πλέον σε καλό δρόμο για να γίνει η πολιτική ένωση που προβλεπόταν από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992. Και οι Βρυξέλλες θα πρέπει να ξυπνήσουν από αυτή την πραγματικότητα.

Το Brexit δεν είναι ευθύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το δημοψήφισμα για την ΕΕ στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν για τον λαϊκισμό και τον εθνικισμό και για την δικαιολογημένη δυσαρέσκεια προς την ΕΕ. Δυστυχώς, και οι δύο πλευρές επέλεξαν να εστιάσουν στην μετανάστευση και στην κυριαρχία αντί να συζητήσουν τι είναι λάθος με την Ευρώπη και πώς να το φτιάξουμε. 

Η αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας έχει συμβάλει στην οργή για την μετανάστευση, αλλά οι πρόσφυγες και οι μετανάστες έρχονται και από έξω από την ΕΕ επίσης, και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι μέλος της ζώνης Σένγκεν, η οποία καταργεί τα εσωτερικά σύνορα. Οι Βρυξέλλες δεν είναι υπεύθυνες για ό,τι συνέβη στις 24 Ιουνίου, αλλά έχει ακούσια βοηθήσει.

Η φούσκα των Βρυξελλών έφτασε σε αυτή την εκστρατεία με μια εκπληκτική έλλειψη κατανόησης της βρετανικής πολιτικής. Ακόμη χειρότερα, πήγε σε αυτήν με την πεποίθηση εκείνων που νομίζουν ότι ξέρουν καλύτερα (ίσως διότι έκαναν την εσφαλμένη υπόθεση ότι ο David Cameron ήξερε όντως καλύτερα). Όπως πολλές φορές στο παρελθόν, απέτυχαν να διαβάσουν τα σημάδια. Δεν υπήρχε Plan B. Δεν το είδαν να έρχεται.

Είναι ώρα οι Βρυξέλλες να συνειδητοποιήσουν ότι το business as usual δεν αποτελεί πλέον επιλογή. Ότι οι πολίτες από όλη την ήπειρο έχουν απογοητευτεί. Και ότι έχουν δίκιο που έχουν απογοητευτεί. Ότι οι χώρες απλώς δεν μπορούν να απορρίπτονται ως ευρωσκεπτικιστικές ή προβληματικές όταν η εσωτερική τους πολιτική γίνεται άσχημη. 

Στον απόηχο του βρετανικού δημοψηφίσματος, πρέπει να υπάρξει κάποια συλλογική ενδοσκόπηση στους διαδρόμους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου των υπουργών και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

Το Brexit είναι η τρίτη μεγάλη κρίση στη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών. Στο παρελθόν, η ΕΕ αντιμετώπιζε τα θεσμικά προβλήματα μέσω πολιτικών συμβιβασμών. Ένα παράδειγμα που αναφερόταν συχνά είναι αυτό της κρίσης της "κενής καρέκλας": 

Το 1965 η Γαλλία απείλησε με βέτο την περαιτέρω ενοποίηση των τότε Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, αποσύροντας τον Γάλλο εκπρόσωπο από τις διαπραγματεύσεις για το πώς έπρεπε να σχεδιαστεί η κοινότητα. Αυτό θεωρείται ως μία από τις καθοριστικές στιγμές της Ευρώπης. 

Το πρόβλημα τελικά λύθηκε με την υιοθέτηση ενός πολύπλοκου μηχανισμού που διασφαλίζει ότι μπορούν να επιτευχθούν συμβιβασμοί (του Λουξεμβούργου συμβιβασμοί). Ορισμένοι στις Βρυξέλλες πιστεύουν ότι με τα χρόνια η ΕΕ έχει δείξει ευελιξία στην αντιμετώπιση τέτοιων κρίσεων, και αυτό το τελευταίο δεν είναι διαφορετικό. 

Αλλά είναι θεμελιωδώς διαφορετικό. Δεν είναι πλέον αρκετό για τους αξιωματούχους στα θεσμικά όργανα της ΕΕ να υποκρίνονται ότι το Brexit, η προσφυγική κρίση και η κρίση της ευρωζώνης, είναι σαν η ΕΕ να έχει ξεπεράσει το παρελθόν. 

Λίγοι από αυτούς που ψήφισαν υπέρ της εξόδου την Πέμπτη (και λίγοι από αυτούς ανήκουν σε λαϊκιστικά ή εξτρεμιστικά κόμματα ανά την Ευρώπη) είχαν ακούσει ποτέ για τις αφηρημένες έννοιες πίσω από την κρίση της κενής καρέκλας. 

Αλλά όλοι τους είχαν ακούσει για τα προβλήματα της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Ισπανίας. Είχαν ακούσει για τους 1 εκατομμύριο πρόσφυγες που διασχίζουν την ΕΕ. Για τις τρεις τρομοκρατικές επιθέσεις και τις απειλές που αντιμετωπίζει η ήπειρος. 

Αυτά είναι τα πράγματα που έχουν στα αλήθεια σημασία για τους 500 εκατ. κατοίκους της Ευρώπης, τους οποίους υποτίθεται ότι φροντίζουν οι θεσμοί της ΕΕ. Οι Ευρωπαίοι είναι φοβισμένοι, είναι δύσπιστοι σε ό,τι αφορά την μετανάστευση, πολλοί έχουν χάσει τις δουλειές τους. 

Οι Βρυξέλλες δεν μπορούν να βγουν στην αντεπίθεση με έναν ακόμη γύρο ανούσιων συνόδων, και κενών πολιτικών διακηρύξεων. Αυτό που χρειάζονται τώρα οι Βρυξέλλες, πάνω από όλα, είναι outsiders. Ισχυρούς, με ξεκάθαρη λογική ηγέτες, με ένα όραμα για την ήπειρο, που δεν γεννήθηκαν και δεν ανατράφηκαν εντός της ευρωπαϊκής φούσκας. 

Επίσης χρειάζεται να εξηγήσει και να υπερασπιστεί το ευρωπαϊκό project, όχι με ρυθμίσεις και ακρωνύμια, αλλά με ένα νηφάλιο και ρεαλιστικό επιχείρημα για την ΕΕ –ειρωνικά, ακριβώς το είδος του επιχειρήματος που χρησιμοποίησε ο David Cameron στην προσπάθειά του να αποκρούσει το Brexit, αλλά ήταν πολύ αργά για να είναι χρήσιμο. 

Η ΕΕ χρειάζεται να αρχίσει να ακούει τους πολίτες της, όσο ευρωσκεπτικιστές μπορεί να είναι, εάν θέλει να σώσει ό,τι απέμεινε από το ευρωπαϊκό project.