ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ

 

Στην πολιτική, ιδιαιτέρως σε κρίσιμες στιγμές, τίποτε δεν περνά χωρίς συνέπειες. Η κυβέρνηση βρίσκεται αυτήν τη στιγμή στο απόλυτο αδιέξοδο μιας πορείας που ξεκίνησε από τα χαμηλά ποσοστά ενός κινηματικού πολιτικού σχηματισμού και καταλήγει στην πλήρη αφερεγγυότητά της, ως κυβέρνησης που δημιούργησε ελπίδες. Η τραγωδία δεν είναι κυβερνητική αλλά κοινωνική. Η εκλογική συμπεριφορά των Ελλήνων ψηφοφόρων δείχνει την εξάντληση των εναλλακτικών λύσεων που διέθεταν.

Αλλά και την ευκολία με την οποία εμπιστεύονται την ψήφο τους. Επιπλέον, το στελεχιακό δυναμικό της κυβέρνησης ηδονίζεται με την περιδίνησή του σε πολιτικά ιδεολογήματα που διαμόρφωσε στα χρόνια της Μεταπολίτευσης και δεν φρόντισε να παρακολουθήσει τη συνέχεια ή τα αδιέξοδά τους. Έτσι, ένα «άρωμα» υπαρκτού σοσιαλισμού, με όλες τις τάσεις του, δημιουργεί την αίσθηση ενός πολιτικού παλιμπαιδισμού.

Αυτήν τη στιγμή η παγκόσμια οικονομία, και βεβαίως και η Ευρώπη, μεταλλάσσονται, και τα ζητήματα που απασχολούν την ελληνική πολιτική και κοινωνική ζωή βρίσκονται σε έναν πολύ στενό εθνικό ορίζοντα. Εδώ και πολλά χρόνια διερχόμεθα μια μεταβατική κατάσταση στην οποία συνυπάρχουν το παλιό που γνωρίζαμε, και δημιουργεί κρίσεις, με την αναζήτηση του καινούριου, ως καταλύτη για το ξεπέρασμα των κρίσεων αυτών.

Η όλη προσπάθεια που γίνεται και σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι η υπέρβαση της κρίσης με τις παλιές συνταγές. Οι συνταγές όμως αυτές, μόνο προσωρινά ανακουφίζουν. Γι’ αυτό δημιουργούν αδιέξοδα. Και όσο πιο έντονο είναι το πρόβλημα τόσο πιο ηχηρό το αδιέξοδο. Χαρακτηριστική περίπτωση η ελληνική κυβέρνηση, η οποία βρέθηκε τις τελευταίες ημέρες σε έναν ασφυκτικό κλοιό της κοινωνίας που απέργησε με πρωτοφανή συμμετοχή, και των δανειστών της χώρας που έκαναν ακόμη πιο αυστηρές τις απαιτήσεις τους. Ο Γόρδιος αυτός δεσμός δεν λύνεται με την αλεξανδρινή σπάθα.

Με όρους πολιτικής θεωρίας θα μπορούσαμε να πούμε πως βιώνουμε τον επώδυνο, αργόσυρτο θάνατο του νεωτερικού ανθρώπου και αναζητούμε την είσοδο στη μετανεωτερική εποχή. Ο νεωτερικός άνθρωπος διαμορφώθηκε ως ανθρωπολογικό είδος από όλα αυτά που περιείχαν η Αναγέννηση, ο Διαφωτισμός, η Γαλλική Επανάσταση, ο Ευρωπαϊκός Πολιτισμός μετά τον Μεσαίωνα, ως τον 20ό αιώνα.

Η βασική του φιλοσοφία ήταν ο ατομικισμός, ο οποίος μαζί με ό,τι τον ακολουθούσε ως φιλοσοφία, πολιτική και οικονομία, δημιούργησε ένα τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα το οποίο είναι αδύνατον πλέον να ελεγχθεί, ώστε να διασφαλιστεί η κοινωνική συνοχή. Ως οραματική διέξοδος προτάθηκε ο κολεκτιβισμός με κύρια μορφή το σοσιαλισμό, αλλά η κατάληξη και αυτού ήταν ο κρατικός καπιταλισμός σε καθεστώς, μάλιστα, πλήρους ανελευθερίας.

Κάναμε, λοιπόν, έναν κύκλο και καταλήξαμε σε έναν άκρατο καπιταλιστικό φιλελευθερισμό, ο οποίος οξύνει, αντί να μειώσει και αυτός, το κοινωνικό πρόβλημα, το οποίο γίνεται παγκόσμιο και εκρηκτικό. Ο Φουκουγιάμα, επειδή δεν βλέπει διέξοδο, ονόμασε την κατάσταση αυτή «Το τέλος της Ιστορίας».  Αλλά δεν συμφωνούν όλοι μαζί του. Όσοι ανθίστανται, αμφισβητούν την ατομοκεντρική θεμελίωση αλλά και τις εναλλακτικές λύσεις της «παραδοσιακής» και «ανανεωτικής» Αριστεράς, που απέκτησε και αυτή «παραδοσιακά» χαρακτηριστικά και από τις δύο πλευρές του καπιταλισμού. Και του φιλελεύθερου και του κρατικού.

Αυτή η ανακύκλωση της κρίσης δεν είναι μια από τις συνηθισμένες ανωμαλίες του καπιταλισμού. Αμφισβητείται το ανθρωπολογικό είδος που διαμορφώθηκε από την Αναγέννηση ως σήμερα, αμφισβητείται, δηλαδή, η νεωτερικότητα. Ποια είναι η λύση; Ως όρος βρέθηκε (μετανεωτερικότητα), αλλά το περιεχόμενό του είναι ακόμη ζητούμενο. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι οι αλλαγές που επέρχονται από την επιστήμη, τη φιλοσοφία, την οικονομία, τη γεωπολιτική. 

Ακόμη και τα θρησκευτικά δόγματα, αυτοπροσδιορίζονται μέσα σ’ αυτό το καινούριο πλαίσιο, το οποίο δεν πήρε ακόμη τη μορφή παραδείγματος, όπως θα έλεγε και ο Thomas Khun, στη «Δομή των Επιστημονικών Επαναστάσεων», δεν πήρε δηλαδή τη μορφή μιας συνολικής, καθολικά αποδεκτής, θεωρίας, αλλά, τίθενται ως ζητήματα.

Αυτές τις εποχές τις ακολουθούν, συνήθως, παγκόσμιες ανακατατάξεις, ακόμη και μετακινήσεις λαών. Τον πρώιμο Μεσαίωνα οι μετακινήσεις των λαών, που εισέβαλαν και διέλυσαν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, είχαν ως καταλύτη την εμφάνιση και επέκταση προς τη Δύση των Ούννων. Δεν αποκλείεται κάτι ανάλογο να συμβαίνει και σήμερα με τους πολέμους στη Μέση Ανατολή και την καταλυτική παρουσία στην εξέλιξη και διάρκειά τους των διαφόρων τζιχαντιστικών οργανώσεων, από την Αλ Κάιντα ως το Ισλαμικό Κράτος.

Οι μετακινήσεις αυτές έρχονται, ακριβώς, να ασκήσουν αποδομητική πίεση σε ό,τι έχει απομείνει στη νεωτερική περίοδο από αυτό που λέμε εθνική ταυτότητα. Στα πρώτα στάδια της διαμόρφωσής της, η εθνική ταυτότητα είχε δημοκρατικό- απελευθερωτικό περιεχόμενο. Παρέπεμπε, όπως λέει και ο Θ. Ζιάκας, στην κοινότητα των ελεύθερων πολιτών που αγωνίστηκαν για την ανατροπή του φεουδαλικού δεσποτισμού.

Η ιμπεριαλιστική όμως επέκταση είχε άλλες απαιτήσεις, και οι ιδεολογικοί της φορείς καλλιέργησαν τον εθνομηδενισμό: Η εθνική ταυτότητα είναι κάτι που έχει σχέση με τη φαντασία. Κάτι ανάλογο, δηλαδή, που πρέσβευε και ο σοσιαλιστικός διεθνισμός. Αυτό που είναι σήμερα η σημαία της παγκοσμιοποίησης. Αυτό που τείνει να κυριαρχήσει και ως αντίληψη και στην Ελλάδα, με τη βοήθεια όλης της αποδομητικής σχολής η οποία διείσδυσε, προφανώς, με τη βοήθεια ισχυρών διεθνών κέντρων, σε όλους τους κρίσιμους θεσμούς και ασκεί τη διαχρονική πολιτική του ελληνικού κράτους, ανεξαρτήτως κυβερνήσεως.

Άνθρωποι της αποδομητικής σχολής δεν υπάρχουν μόνο στην ελληνική διοίκηση αλλά σε όλα τα κόμματα, ώστε οι αλλαγές προσώπων να μην επηρεάζουν την εφαρμοζόμενη πολιτική. Ως αντίδραση σ’ αυτήν την τάση, και σ’ αυτήν την πολιτική, αναπτύσσεται ένας εθνοφυλετισμός που εξηγεί την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη αλλά και την Ελλάδα. Εθνομηδενισμός και εθνοφυλετισμός (καταγωγή, δηλαδή, από μια φυλή, λόγω γονιδιώματος) συγκρούονται, αλλά από τη σύγκρουσή τους δεν προκύπτει λύση.

Και οι δύο επιλογές είναι προϊόντα της νεωτερικότητας. Η μετανεωτερική νοηματοδότηση της εθνικής ταυτότητας δεν έχει ακόμη τύχει αποδεκτής επεξεργασίας. Τίποτε, βεβαίως, δεν αποκλείει η μετανεωτερική ταυτότητα να μην έχει τα χαρακτηριστικά που προκύπτουν από τη συμμετοχή σε ένα έθνος ή ένα εθνικό κράτος πως γνωρίσαμε. Και αυτό κάνει τις εξελίξεις ρευστές και ανησυχητικές.